ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : ใบมะละกอ ป้องกัน รักษา ไข้เลือดออก จริงหรือ ?

บนสื่อสังคมออนไลน์แชร์แนะนำการบดปั่น “ใบมะละกอ” ดื่มแล้วจะช่วยให้สู้กับโรคไข้เลือดออกได้

🎯 ตรวจสอบข้อเท็จจริงและคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ ภกญ.ดร.ผกากรอง ขวัญข้าว หัวหน้าศูนย์หลักฐานเชิงประจักษ์ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร จังหวัดปราจีนบุรี

มีการศึกษารวบรวมงานวิจัยที่มีคุณภาพมาดูผลการรักษา พบว่า “สารสกัดใบมะละกอ” น่าจะมีแนวโน้มเพิ่มเกล็ดเลือด (ผู้ป่วยไข้เลือดออกหลายคนจะมีปัญหาเกล็ดเลือดต่ำ) ประเทศที่ศึกษาส่วนใหญ่อยู่แถบเอเชียใต้กับเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น อินเดีย ศรีลังกา ปากีสถาน มาเลเซีย อินโดนีเซีย การศึกษาทั้งหมดไปในแนวทางเดียวกัน

คุณสมบัติของสารในใบมะละกออาจช่วยกลไกที่เสียหายไปเพราะไข้เลือดออกได้พอดี

“ไวรัสเดงกี่” (Dengue virus) มียุงลายเป็นพาหะนำโรค เมื่อเข้าสู่ร่างกาย ทำให้ผนังหลอดเลือดฝอยรั่ว ส่งผลให้เลือด น้ำเลือดไหลออกมาสู่ภายนอก ถ้าผู้ป่วยเสียน้ำจากเลือดมาก ๆ ความดันตก อาจช็อกได้ และทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิต

มีการศึกษาอยู่จำนวนหนึ่งแต่ยังไม่มากพอเกี่ยวกับ “สารสกัดใบมะละกอ” น่าจะทำให้หลอดเลือดรั่วได้น้อยลง และทำให้เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว หรือเกล็ดเลือดเพิ่มจำนวนมากขึ้น

กินใบมะละกอเพื่อรักษาไข้เลือดออกได้ ?

ในทางการแพทย์ เวลาที่จะบอกว่าการรักษาใดเป็นการรักษามาตรฐาน จะต้องมีการศึกษาที่รู้ว่าปริมาณสารสำคัญ หรือว่าขนาดยาที่ใช้ เท่าไหร่กันแน่ แล้วผู้ป่วยเป็นโรคนี้จริง ๆ หรือเปล่า ลดอัตราการตายได้หรือไม่ รวมทั้งกลไกการออกฤทธิ์มีอย่างไร

ถ้าไม่รู้กลไกการออกฤทธิ์ของยา บางครั้งสิ่งที่กินเข้าไปเพื่อต้องการบรรเทาอาการ และ/หรือ รักษาโรค กลับส่งผลตรงกันข้ามและทำให้ยาตีกันในร่างกาย (อาจจะเสริมฤทธิ์ยาตัวอื่นที่กินอยู่แล้วให้แรงขึ้น และ/หรือ อาจจะขัดขวางยาตัวอื่นทำให้ฤทธิ์ยาลดลง) เพราะฉะนั้นข้อมูลเหล่านี้ของใบมะละกอยังขาดอยู่ แต่ในประเทศที่ระบบบริการสาธารณสุขเข้าถึงได้ยาก หรือประชาชนมีจำนวนมาก จนบางครั้งต้องรักษากันไปก่อนก็มีรายงานว่าใช้ได้ผล

กิน “ใบมะละกอ” เพื่อป้องกัน ?

“ไข้เลือดออก” การป้องกันที่ดีที่สุดคือต้องไม่ถูกยุงกัด เพราะยุงเป็นพาหะนำเชื้อไวรัสเดงกี่เข้ามาสู่ร่างกาย จากคนที่เป็นโรค (มีเชื้อไวรัสเดงกี่) ไปสู่คนที่ไม่เป็นโรค และทำให้เกิดโรค (ถูกยุงที่มีเชื้อไวรัสเดงกี่กัด) เพราะฉะนั้นการป้องกันด้วยการกินยาอะไรต่าง ๆ เข้าไปก็ไม่น่าจะช่วยได้

ข้อมูลกินใบมะละกอป้องกันไข้เลือดออกมีน้อย หมายความว่า ยังมีความเสี่ยง เพราะไข้เลือดออก อาการมีตั้งแต่น้อย ๆ เป็นไข้สูงลอย 2-7 วัน ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ หรือบางคนอาจจะพบจ้ำเลือด ถ้าการดูแลไม่ดีหรือมีเชื้ออยู่ในร่างกายมากก็อาจจะพัฒนาจากระยะที่ 1 กลายเป็นระยะที่เป็นมากขึ้น แล้วก็เสียชีวิตได้ทันที เพราะฉะนั้นถ้ามัวแต่ไปรักษาตัวเองอยู่ (ด้วยการกินใบมะละกอ) ไม่ไปสถานพยาบาลทันที ก็มีโอกาสทำให้เสียชีวิตได้

ถ้าสงสัยป่วยไข้เลือดออก ?

“โรคไข้เลือดออก” ถ้าเป็นแล้ว และ/หรือ สงสัยว่าเป็น จะต้องไปสถานพยาบาลทันที

ไข้เลือดออกเกิดจากการติดเชื้อไวรัสเดงกี่ มีทั้งหมด 4 สายพันธุ์ ติดต่อได้จากการถูกยุงลายกัด ซึ่งมักเป็นช่วงกลางวัน การติดต่อจากคนสู่คนจะเกิดขึ้นเมื่อมียุงมากัดผู้ป่วยที่เป็นไข้เลือดออกในช่วงที่มีไวรัสอยู่ในเลือด (7 วันแรก) และไปกัดคนอื่นต่อเท่านั้น

การติดเชื้อไข้เลือดออกในครั้งแรกมักไม่มีอาการ หรือมีอาการน้อยมาก ส่วนใหญ่มักไม่รู้ตัว หลังจากหายแล้วจะมีภูมิคุ้มกันเฉพาะสายพันธุ์ที่ติดเชื้อและมักจะไม่เป็นอีก แต่ยังสามารถติดเชื้อจาก 3 สายพันธุ์ที่ยังไม่ติดได้ และในการติดเชื้อครั้งที่สองมักจะมีอาการรุนแรงกว่าครั้งแรก

อาการของโรคไข้เลือดออกที่พบ ได้แก่

1. มีไข้สูงกะทันหัน ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว ปวดกระบอกตา คลื่นไส้ อาเจียน ประมาณ 2-7 วัน อาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ แต่ไม่มีน้ำมูก ไม่ไอ หน้าแดง อาการมักเป็นประมาณ 5-7 วัน หลังจากนั้นจะหายได้เอง ในช่วงไข้ลง สามารถเกิดอาการรุนแรง เกล็ดเลือดต่ำ มีเลือดออก ความดันต่ำ หรืออาจมีภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ได้

2. มีอาการจุดเลือดออกใต้ผิวหนังตามแขน ขา และข้อพับ ประมาณวันที่ 2-3

3. ตับโต กดเจ็บบริเวณชายโครงด้านขวา

4. ภาวะช็อก เลือดออกอวัยวะภายใน การไหลเวียนของเลือดล้มเหลว

ไข้เลือดออกเป็นโรคที่มีความรุนแรงต่างกัน บางคนเมื่อถูกยุงที่มีเชื้อไวรัสเดงกี่กัดแล้ว มีการติดเชื้อจริงแต่ไม่มีอาการใด ๆ เลย บางคนมีไข้เล็กน้อย บางคนมีอาการไข้สูงและอ่อนเพลีย บางคนมีไข้สูงมาก มีเกล็ดเลือดต่ำ มีเลือดออก

ในรายที่มีอาการรุนแรงมาก อาจมีเลือดออกมาก และมีภาวะช็อกรุนแรง จนบางรายเสียชีวิตได้

ความยากของการรักษาโรคไข้เลือดออกอยู่ที่การคาดการณ์ได้ยากว่าเมื่อถูกยุงลายที่มีเชื้อกัดแล้ว ใครจะเป็นกลุ่มที่มีอาการรุนแรง หรือใครอาการจะไม่รุนแรง และบางคนติดเชื้อแต่ไม่มีอาการใด ๆ เลยก็ได้

“ไข้เลือดออก” เป็นโรคที่หายเองได้ แม้จะไม่มียาปฏิชีวนะชนิดใดที่สามารถฆ่าเชื้อไข้เลือดออกได้ก็ตาม ส่วนใหญ่ของผู้ป่วยอาการจะไม่รุนแรง ในรายที่มีอาการรุนแรงจำเป็นต้องนอนในโรงพยาบาล แพทย์จะดูแลรักษาอย่างใกล้ชิด รักษาแบบประคับประคอง ให้น้ำเกลือ ให้เลือด และเกล็ดเลือด (ถ้าจำเป็น) และแพทย์จะเฝ้าระวังรักษาภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ ของโรคไข้เลือดออก (ถ้ามี)

สัญญาณอันตราย “เด็ก” กับไข้เลือดออก

หากเด็กที่ป่วยเป็นโรคไข้เลือดออก มีอาการดังต่อไปนี้ในช่วงไข้ลดหลังจากป่วยมาระยะหนึ่ง ต้องรีบพาไปพบแพทย์โดยด่วน

1. มีอาการซึม อ่อนเพลียมาก

2. กระสับกระส่าย มือและเท้าเย็น

3. ชีพจรเต้นเบา เร็ว

4. ปวดท้องกะทันหัน

5. กระหายน้ำ ปัสสาวะน้อยลง

6. มีเลือดกำเดาไหล อาเจียนเป็นเลือด อุจจาระเป็นสีดำ

“ไข้เลือดออก” การป้องกันที่ดีที่สุดคือ การกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน้ำยุงลาย

สัมภาษณ์โดย พีรพล อนุตรโสตถิ์

เรียบเรียงโดย คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ดูเพิ่มเติมรายการ ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : ใบมะละกอ ป้องกัน รักษา ไข้เลือดออก จริงหรือ ?