ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : สมองเสื่อมในผู้สูงวัย

สมองเสื่อม เกิดขึ้นเพราะอะไร สมองเสื่อมเป็นภาวะปกติของผู้สูงอายุหรือไม่ และเราจะดูแลสมองให้ดีได้อย่างไร ?

🎯 ตรวจสอบข้อเท็จจริงและคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ ผศ.พญ.สิรินทร ฉันศิริกาญจน สาขาวิชาเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

เซลล์สมองของคนเราเกิดขึ้นมาตั้งแต่ตัวเราอยู่ในท้อง

สิ่งที่พัฒนาให้คนเก่ง หรือมีความช่ำชองเชี่ยวชาญเรื่องต่าง ๆ ไม่ได้พัฒนาจากจำนวนเซลล์มากขึ้น

เชื่อกันว่าจำนวนเซลล์สมองมีอยู่แล้ว แต่การทำงานจะดีหรือไม่ดี อยู่ที่เซลล์เหล่านี้เกาะกลุ่มกัน ทำงานประสานกัน และการฝึกซ้อมมาก ๆ จะทำให้ระบบการทำงานไหลลื่นมากขึ้น เช่น นักกีฬาหลายชนิดที่ฝึกตั้งแต่เด็ก นักสกี นักสเกตช์ พบว่าลักษณะเซลล์สมองมีการเกาะเกี่ยวกันจนเกิดการพัฒนาและการฝึกซ้อมซ้ำ ๆ จะทำให้เซลล์กลุ่มนั้นทำงานเกือบเป็นอัตโนมัติ

เซลล์สมอง… ตาย ?

เซลล์สมองเหมือนกับเซลล์ชนิดอื่น ซึ่งการตายของเซลล์สมองขึ้นกับปัจจัยหลาย ๆ อย่าง เช่น แอลกอฮอล์ (เหล้า) แอมเฟตามีน (ยาบ้า) หรือแม้กระทั่งยาที่ดมเข้าไป บรรดาสารไอระเหยต่าง ๆ สิ่งเหล่านี้ทำลายเซลล์สมองโดยตรง

อาการที่เกิดขึ้นจากเซลล์สมองตาย พบว่าบริเวณที่เซลล์สมองตาย เดิมมีเซลล์สมอง 1 ล้านตัว ปัจจุบันเหลือไม่ถึง 1 ล้านตัว แต่อาจไม่เกิดอาการอะไรก็ได้ เพราะเซลล์สมองตัวที่เหลืออยู่ช่วยกันทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ

ถ้าเมื่อไหร่ เซลล์สมองร่อยหรอเหลือจุดหนึ่ง จะช่วยก็ช่วยไม่ไหวแล้ว เต็มพิกัด ก็จะแสดงอาการ

สมองเสื่อม ไม่ใช่สมบัติของผู้สูงอายุ

แต่ละคนไม่เหมือนกัน อาจารย์มีผู้ป่วยอายุมากกว่า 100 ปี เดินมาหาอาจารย์

บางคนอายุ 80 ปี นอนบนเตียง นอนในรถเข็นมาแล้ว เนื่องจากเซลล์สมองตาย

เซลล์สมอง… เกิดใหม่ ?

ยังไม่มีหลักฐานการเกิดใหม่ของเซลล์สมอง แต่พบว่าในผู้ป่วยที่มีความเศร้าอยู่ในใจ ทางการแพทย์เรียกว่า “ซึมเศร้า” 

พบว่าปริมาณของฮิปโพแคมปัส (hippocampus) เป็นส่วนประกอบที่สำคัญของสมองของมนุษย์และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่น ๆ ฮิปโปแคมปัสเป็นส่วนหนึ่งของระบบลิมบิก (limbic system) ซึ่งเป็นกลุ่มโครงสร้างของสมองที่ควบคุมกลิ่น อารมณ์ ความทรงจำ และพฤติกรรมอัตโนมัติ

แต่ฮิปโพแคมปัสเล็กลง (ฝ่อ ลีบ) เมื่อได้รับการดูแลรักษาอย่างดี และสแกนสมองด้วย CT Scan ดูพบว่าสมองส่วนฮิปโพแคมปัสกลับมาฟูกลับขึ้นมา

ที่ถามว่า เซลล์สมอง… เกิดใหม่ ? อธิบายได้ว่ามีหลักฐานว่าเซลล์สมองฟูกลับขึ้นมาใหม่ ถ้าได้รับการรักษาดูแลอย่างดี

ดูแลเซลล์สมอง อย่างไร ?

โดยธรรมชาติ เซลล์สมองต้องการเลือด… “เลือด” ชั้นดีที่มีสารอาหารเพียงพอ

ในสารอาหารเหล่านั้น ต้องมี “น้ำตาล” อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม

เลือดชั้นดี ก็ต้องมี “ออกซิเจน” ดีด้วย

ในสารอาหาร ยังขาด “สารต้านอนุมูลอิสระ”

ถ้าอนุมูลอิสระมีมาก แต่ขาดสารต้านอนุมูลอิสระ ความเสี่ยงของสมองก็จะมีมากขึ้น

สมองต้องการ “น้ำ” ที่เพียงพอ

สิ่งที่รบกวนจิตใจทั้งหลาย มีผลกระทบกับการทำงานของเซลล์สมอง

เรื่องของคนที่เศร้าหมอง พี่น้องร่วมโลกช่วยดูแลเขาหน่อย เพราะถ้าเก็บไว้เรื่อย ๆ สมองฮิปโพแคมปัสไม่น่าจะดี

ถ้าไม่ดีวันนี้ ต่อไปวันข้างหน้ามีแนวโน้มที่จะเป็นสมองเสื่อมชนิดอัลไซเมอร์มากขึ้น

คนที่ซึมเศร้า มีความเสี่ยงสมองเสื่อมมากกว่าคนทั่วไป 2 เท่า

นอกจากนี้ มีตัวเสริมคือ “การนอนหลับ จิตใจที่นิ่ง สงบ” เป็นสิ่งที่ต้องบริหารจัดการแบบองค์รวม (Holistic Management)

อาหารอะไร กินแล้วสมองดี ?

คนเราต้องการวิตามิน ในรูปของ “สารต้านอนุมูลอิสระ” อยู่ “ผัก” และ “ผลไม้” สารพัดสี

เรื่องของ “โปรตีน” ก็มีความสำคัญ

ถ้าดูผลิตภัณฑ์เสริมอาหารทั้งหลายที่พูดกันว่า “กินแล้วดี” ลูกจะสอบต้องกินอย่างนี้ ทั้งหมดคือ “โปรตีน” แต่เป็นโปรตีนที่สังเคราะห์แล้ว อยู่ในรูปโปรตีนสายสั้น แต่คนทั่วไปไม่จำเป็นต้องกินอย่างนั้น การกินอาหารปกติ ครบถ้วนตามหลักธงโภชนาการ รวมถึงการออกกำลังกายเคลื่อนไหวร่างกายเป็นประจำก็ช่วยได้แล้ว

ดูแลสมองให้ปลอดภัย ต้องใส่ใจทั้งจิตใจและร่างกาย

สัมภาษณ์โดย พีรพล อนุตรโสตถิ์

เขียนและเรียบเรียงโดย คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ดูเพิ่มเติมรายการ ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : สมองเสื่อมในผู้สูงวัย