บุรีรัมย์ 8 ส.ค.-ทับหลังปราสาทหนองหงส์ จ.บุรีรัมย์ เป็นโบราณวัตถุชิ้นหนึ่งที่คณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุของไทยในต่างประเทศกลับคืนสู่ประเทศไทย มีความมั่นใจว่าจากหลักฐานทั้งภาพถ่ายและเอกสารวิชาการที่พบว่าทับหลังชิ้นนี้เคยอยู่ในประเทศไทย จะสามารถประสานกับทางการสหรัฐ เพื่อติดตามกลับสู่ประเทศได้
ภาพถ่ายปราสาทหนองหงส์ อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์ หลังฝั่งด้านทิศใต้ เมื่อครั้งยังมีทับหลังติดอยู่เหนือกรอบประตู จากหนังสือของกรมศิลปากรชื่อ โครงการและรายงานการสำรวจและขุดแต่งโบราณสถานในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พ.ศ.2502 ถ่ายโดยนายมานิต วัลลิโภดม อดีตหัวหน้ากองโบราณคดี กรมศิลปากร เป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่า ทับหลังที่ปรากฏในภาพ ตรงกับที่นำไปจัดแสดงภายในพิพิธภัณฑ์เอกชนสหรัฐ จากหลักฐานทางวิชาการและรูปแบบของทับหลังจำหลักเป็นพระยมทรงกระบือเหนือเศียรเกียรติมุข ทำให้นักวิชาการเชื่อว่าน่าจะเป็นทับหลังชิ้นเดียวกับที่เคยอยู่ในไทย
ปราสาทหนองหงส์ สร้างด้วยอิฐ ตั้งบนฐานก่อศิลาแลง ประกอบด้วยปรางค์ 3 หลัง ตรงกลางเป็นปราสาทองค์ประธาน คาดว่ามีอายุอยู่ในสมัยพุทธศตวรรษที่ 16 ปัจจุบันพบว่าทับหลังของปราสาททั้ง 3 หายไป ชาวบ้านโนนดินแดงเล่าว่า ช่วงปี พ.ศ.2500 เคยเข้ามาบริเวณนี้ แต่ไม่เคยทราบว่ามีปราสาทและมีทับหลังอยู่
อีกหนึ่งหลักฐานคือ ข้อความที่พบในหนังสือของกรมศิลป์ฯ ให้ข้อมูลทับหลังจากปราสาททั้ง 3 หลัง มีสาระสำคัญตอนหนึ่งว่า “กรอบประตูปรางค์เป็นหินทราย…. หลังกลางจำหลักเป็นรูปพระอินทร์ขี่ช้างเอราวัณเหนือเศียรเกียรติมุข…และคำบรรยายที่พบ ด้านทิศใต้จำหลักพระยมทรงกระบือ ทั้งหมดเป็นศิลปะเขมรที่พบในไทย เรียกว่า แบบเกลียง หรือแบบคลัง และจากหลักฐานทั้งหมดบ่งชี้ว่า ทับหลังที่พบ เคยอยู่ในไทย และถูกลักลอบขนออกไปอย่างผิดกฎหมาย
ทับหลังปราสาทหนองหงส์ เป็น 1 ในโบราณวัตถุที่คณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุกลับคืนสู่ประเทศเชื่อว่า มีหลักฐานภาพถ่ายชัดเจนที่จะสามารถติดตามกลับคืนมาได้ โดยในช่วง 52 ปีที่ผ่านมาไทย ติดตามทวงคืนโบราณวัตถุจากต่างประเทศได้ 19 ครั้ง ได้คืนจากสหรัฐมากที่สุดกว่า 1,000 รายการ
เมื่อได้รับคืนโบราณวัตถุจากต่างประเทศ นอกจากจะนำกลับไปตั้งไว้ยังสถานที่แหล่งกำเนิดแล้ว ส่วนหนึ่งถูกนำมาจัดแสดงภายในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร เป็นแหล่งข้อมูลทางประวัติศาสตร์ เช่น พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร ศิลปะเขมรโบราณ อายุราว 1,000 ปี ชิ้นนี้ เป็นของกลางที่ศาลพิพากษาให้ตกเป็นทรัพย์สินของแผ่นดิน แสดงให้เห็นถึงการลักลอบค้าโบราณวัตถุที่มีมาตั้งแต่ในอดีต
ส่วนทับหลังภาพนารายณ์บรรทมสินธุ์ชิ้นนี้ มาจากปราสาทกู่สวนแตง บุรีรัมย์ ที่มีอายุกว่า 900 ปี ถูกนำมาจัดแสดงให้เห็นถึงศิลปะเขมรโบราณอันทรงคุณค่าที่ปรากฏอยู่ภายในปราสาทของบุรีรัมย์ และยังชวนให้นึกถึงมหากาพย์การทวงคืนทับหลังปราสาทหินพนมรุ้งเมื่อ 30 ปีก่อน.-สำนักข่าวไทย
