ชัวร์ก่อนแชร์: ดิสนีย์เตรียมเปลี่ยนมาสคอต หลัง “มิกกี้ เมาส์” กลายเป็นสาธารณสมบัติ จริงหรือ?

17 มกราคม 2566
แปลและเรียบเรียงบทความโดย : อดิศร สุขสมอรรถ
ตรวจทานและพิสูจน์อักษร : คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ข้อมูลที่ถูกแชร์ :

มีข้อมูลเท็จเผยแพร่ทางสื่อสังคมออนไลน์ในสหรัฐอเมริกา ที่อ้างว่าบริษัท Walt Disney Company เตรียมจะเปลี่ยนมาสคอตของบริษัทจาก มิกกี้ เมาส์ เป็นตัวการ์ตูนตัวอื่นในปี 2024 เนื่องจาก มิกกี้ เมาส์ กำลังจะเปลี่ยนสถานะกลายเป็นสาธารณสมบัติหลังจากวันที่ 1 มกราคม 2024 เป็นต้นไป

บทสรุป :

1. เป็นการนำข่าวล้อเลียนมาเผยแพร่โดยไม่บอกที่มา (Stolen Satire)
2. แม้ มิกกี้ เมาส์ ได้กลายเป็นสาธารณสมบัติในปี 2024 แต่ดิสนีย์ไม่มีแผนเปลี่ยนตัวมาสคอตของบริษัทแต่อย่างใด

FACT CHECK : ตรวจสอบข้อเท็จจริง :

ข้อความที่เผยแพร่ทาง Facebook และ Instagram อ้างว่า ฟิกเมนต์ (Figment) ตัวการ์ตูนมังกรสีม่วง มาสคอตประจำ Imagination Pavilion ในสวนสนุก Epcot ของวอลต์ ดิสนีย์ เวิลด์ รีสอร์ต ที่รัฐฟลอริดา สหรัฐอเมริกา เตรียมถูกเลือกให้มาเป็นมาสคอตของ Walt Disney Company แทนที่ มิกกี้ เมาส์ ที่เคยเป็นสัญลักษณ์ของ Walt Disney Company มากว่า 95 ปี เนื่องจากตัวการ์ตูนชื่อดังจะกลายเป็นสาธารณสมบัติหลังจากวันที่ 1 มกราคม 2024

จากการตรวจสอบโดย Fact Checker ในต่างประเทศพบว่า ที่มาของคำกล่าวอ้างนี้มาจากรายงานของ Mouse Trap News เว็บไซต์ข่าวล้อเลียนเกี่ยวกับ Walt Disney Company โดยเฉพาะ ซึ่งข้อมูลในเว็บไซต์ระบุว่าไม่มีข้อมูลใดเกี่ยวกับ Walt Disney Company ที่เป็นเรื่องจริง

การนำเนื้อหาจาก Mouse Trap News ไปเผยแพร่ทางสื่อสังคมออนไลน์โดยไม่ได้ระบุที่มา หรืออธิบายความหมายอย่างชัดเจน มักก่อให้เกิดความเข้าใจผิด เข้าข่ายการกระทำเรียกว่า Stolen Satire หรือการนำข้อความล้อเลียนไปเผยแพร่โดยไม่บอกที่มา และทำให้ผู้อ่านเข้าใจผิดว่าเป็นเรื่องจริง

สถานะสาธารณสมบัติของ มิกกี้ เมาส์ เวอร์ชันแรก

มิกกี้ เมาส์ และ มินนี เมาส์ ปรากฏตัวสู่สายตาสาธารณชนครั้งแรก ผ่านการฉายภาพยนตร์การ์ตูนขนาดสั้นเรื่อง Steamboat Willie เมื่อปี 1928 ผลงานการกำกับโดย วอลต์ ดิสนีย์ และ เอิบ ไอเวิร์คส์

ตามกฎหมายลิขสิทธิ์ของสหรัฐอเมริกา (Copyright law of the United States) กำหนดให้ผลงานสร้างสรรค์กลายเป็นสาธารณสมบัติในสหรัฐอเมริกา หลังจากผู้สร้างสรรค์เสียชีวิตไปแล้วเป็นเวลา 70 ปี หรือผลงานถูกเผยแพร่นานกว่า 95 ปี หรือผลงานถูกสร้างสรรค์นานกว่า 120 ปี โดยจะมีผลเมื่อเงื่อนไขใดถึงระยะเวลาที่กำหนดก่อน

ดังนั้น Steamboat Willie ซึ่งเผยแพร่มาเป็นเวลา 95 ปีตั้งแต่ปี 1928 จึงกลายเป็นสาธารณสมบัตินับตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2024 เป็นต้นไป ส่งผลให้ มิกกี้ เมาส์ และ มินนี เมาส์ ในเวอร์ชันของ Steamboat Willie สามารถนำไปเผยแพร่หรือดัดแปลงได้โดยไม่ต้องเสียค่าลิขสิทธิ์ให้กับบริษัท Walt Disney Company อีกต่อไป

หลายปีที่ผ่านมา Walt Disney Company เกือบต้องสูญเสีย มิกกี้ เมาส์ เวอร์ชัน Steamboat Willie ให้ตกเป็นสาธารณสมบัติบ่อยครั้ง

มิกกี้ เมาส์ เคยถูกคาดหมายว่าจะตกเป็นสาธารณสมบัติในปี 1984 ก่อนที่รัฐสภาสหรัฐอเมริกาจะขยายอายุลิขสิทธิ์ไปอีก 20 ปี

กระทั่งถึงกำหนดหมดอายุลิขสิทธิ์ในปี 2004 ก็มีการผ่านกฎหมาย Copyright Term Extension Act ในปี 1988 ซึ่งเป็นการขยายอายุลิขสิทธิ์ Steamboat Willie ไปอีก 20 ปี หรือจนถึงปี 2024 ต่อกฎหมายดังกล่าวได้รับการกล่าวขานว่าเป็น Mickey Mouse Protection Act

ชะตากรรมของ Winnie-the-Pooh หลังตกเป็นสาธารณสมบัติ

การตกเป็นสาธารณสมบัติของ มิกกี้ เมาส์ เวอร์ชัน Steamboat Willie ถูกนำไปเชื่อมโยงกับสถานการณ์ของ Winnie-the-Pooh ตัวการ์ตูนหมีพูห์ที่เผยแพร่สู่สาธารณะมาตั้งแต่ปี 1926 และตกเป็นสาธารณสมบัติในสหรัฐอเมริกาเมื่อปี 2022

โดยปีต่อมามีการสร้างหนังสยองขวัญเรื่อง Winnie-the-Pooh : Blood and Honey ซึ่งถือเป็นการนำการ์ตูนสำหรับเด็กไปดัดแปลงเป็นหนังสยองขวัญอย่างไม่เคยมีมาก่อน

ซึ่งผู้เชี่ยวชาญมองว่า สิ่งเหล่านั้นอาจเกิดขึ้นกับ มิกกี้ เมาส์ และ มินนี เมาส์ เช่นเดียวกัน

ลิขสิทธิ์ยังคุ้มครอง มิกกี้ เมาส์ เวอร์ชันปัจจุบัน

แม้ มิกกี้ เมาส์ และ มินนี เมาส์ ในเวอร์ชันของ Steamboat Willie จะตกเป็นสาธารณสมบัติ แต่เสรีภาพในการเผยแพร่หรือดัดแปลง ยังไม่รวมถึง มิกกี้ เมาส์ และ มินนี เมาส์ เวอร์ชันอื่น ๆ ซึ่งยังเป็นลิขสิทธิ์ของ Walt Disney Company เช่นเดิม

ข้อมูลอ้างอิง :

https://www.reuters.com/article/idUSL1N352298/
https://www.politifact.com/factchecks/2023/feb/20/instagram-posts/m-i-c-you-later-no-mickey-mouse-will-stay-disney-m/
https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-67833411
https://en.wikipedia.org/wiki/Steamboat_Willie
https://en.wikipedia.org/wiki/Copyright_law_of_the_United_States
https://en.wikipedia.org/wiki/Copyright_Term_Extension_Act