ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : รู้ได้อย่างไร ตับคั่งไขมัน

รู้ได้อย่างไร ตับคั่งไขมัน หรือที่หลายคนเรียกว่า ไขมันพอกตับ

เมื่อโภชนาการเกิน ทำให้เกิดพังผืดในตับ เราจะรู้ได้อย่างไรว่ากำลังเป็นโรคนี้

🎯 ตรวจสอบกับ ศ.ดร.นพ.สมบัติ ตรีประเสริฐสุข สาขาวิชาโรคทางเดินอาหาร ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และกรรมการบริหาร สมาคมโรคตับแห่งประเทศไทย

โดยทั่วไป โรคตับคั่งไขมันไม่น่าจะมีอาการอะไรแสดงมา ส่วนใหญ่จะเกิดหลังทราบจากการวินิจฉัยของแพทย์

ผู้ป่วยที่แพทย์บอกว่าสงสัยมีโรคตับคั่งไขมัน ส่วนใหญ่จะวิตกกังวล และเริ่มบ่นว่าเริ่มเจ็บชายโครงด้านขวา แน่นท้อง อึดอัด จุกเสียด เหล่านี้ไม่ใช่อาการของโรคตับคั่งไขมัน เพราะว่าโรคตับคั่งไขมันส่วนใหญ่ไม่มีอาการ

การตรวจสุขภาพประจำปี และรับรู้ว่าเกี่ยวข้องกับโรคตับคั่งไขมัน

กรณีที่ไม่มีอาการใด ๆ เลย ส่วนใหญ่รู้ได้จากการตรวจสุขภาพประจำปี ค่าตับ AST (Aspartate Transaminase)  และ ALT (Alanine Transminase) ทั้งสองตัวนี้มักจะขึ้นเกินกว่าค่าปกติ

ค่าปกติ อยู่ที่ 40 ยูนิต/ลิตร พบว่าค่าทำงานตับของผู้ป่วยโรคตับคั่งไขมันส่วนใหญ่ขึ้นสูงไม่เกิน 100 ต้น ๆ หรือสูงกว่าค่าปกติ 2-3 เท่า

สมมุติว่าค่าตับสูงมากกว่า 5-10 เท่า หรือ 200-300 ยูนิต/ลิตร อาจจะไม่ใช่จากโรคตับคั่งไขมันอย่างเดียว มักจะมีสาเหตุที่ 2 ร่วมอยู่ด้วย เช่น คนที่ใช้ยา และ/หรือ อาหารเสริมต่าง ๆ จำนวนมาก ก็อาจจะเป็นการแพ้ยา หรือยาเหล่านั้นทำให้ตับอักเสบ หรืออาจจะมีประวัติดื่มแอลกอฮอล์ หรืออาจจะมีไวรัสตับอักเสบบี หรือซี ร่วมด้วย

การตรวจอัลตราซาวนด์ช่องท้องส่วนบน

การทำอัลตราซาวนด์ช่องท้องส่วนบนใช้คลื่นเสียงตรวจตับ เนื้อตับสีขาวจากภาพอัตราซาวนด์ก็คือตัวไขมันที่แทรกเข้าไปในเนื้อตับนั่นเอง

แพทย์จะทำการซักประวัติพฤติกรรมสุขภาพ เช่น การดื่มแอลกอฮอล์ ไวรัสตับอักเสบบี หรือซี ถ้าไม่มีสิ่งเหล่านี้พอจะสันนิษฐานได้ว่าน่าจะมีโรคตับคั่งไขมัน

สังเกตสัญญาณตับคั่งไขมันอย่างไร 

1. ถ้าเป็นผู้ป่วยเบาหวาน ควรตรวจหาตับอักเสบอย่างน้อยปีละครั้ง จะช่วยตัวเราเองและแพทย์ ช่วยกันเตือน

2. คนที่ไม่มีโรคประจำตัวใด ๆ แต่น้ำหนักเพิ่มขึ้นผิดปกติ 5-10 กิโลกรัมในระยะเวลา 1 ปี ถ้าเมื่อไหร่ที่น้ำหนักขึ้นมากผิดปกติไม่ดีแล้ว ตรวจโรคตับคั่งไขมันจากน้ำหนักตัว

3. คนที่น้ำหนักเกินหรืออ้วน ให้คำนวณค่าดัชนีมวลกาย (Body Mass Index : BMI) ด้วยสูตร น้ำหนัก (กิโลกรัม) หารด้วยความสูง (เมตร) ยกกำลังสอง

เช่น น้ำหนักตัว 67 กิโลกรัม ส่วนสูง 1.7 เมตร (67 หาร 1.7 ยกกำลังสอง = 23.18) คือค่าดัชนีมวลกายที่ปกติ

แต่ถ้าคำนวณแล้วได้ค่า BMI มากกว่า 23 หรือยิ่งมากกว่านี้ ก็จะยิ่งเกิดความเสี่ยงโรคตับคั่งไขมัน

ตรวจตับคั่งไขมันด้วยเครื่อง Transient Elastography

มีเครื่องมือตรวจค่าตับอีกชนิดหนึ่ง คือ Transient Elastography เป็นการวัดความแข็งของเนื้อตับ ใช้เวลาตรวจไม่นานและปลอดภัยเหมือนการทำอัลตราซาวนด์ โดยเครื่องนี้บอก 2 ค่า

1. ปริมาณไขมันตับ คนปกติมีไขมันตับประมาณ 10 เปอร์เซ็นต์ แต่ถ้ามีไขมันเกิน 60 เปอร์เซ็นต์ หรือ 6 เท่าขึ้นไป ตัวตับมักจะมีความรุนแรงของโรคแล้ว

2. ค่าพังผืดตับ ค่าปกติไม่เกิน 6 หน่วยกิโลพาสคาล (6 kpa) ถ้ามีค่าสูงกว่า 6 ยิ่งมากเท่าไหร่ ตัวตับหรือพังผืดตับก็จะมีความรุนแรงมากขึ้นเท่านั้น

ใครควรตรวจคัดกรองตับคั่งไขมัน

มีคน 3 กลุ่มที่ควรตรวจตับคั่งไขมัน

1. ตรวจสุขภาพแล้วพบค่าตับผิดปกติ และไม่มีประวัติดื่มแอลกอฮอล์ หรือไวรัสตับอักเสบบีและซี ควรตรวจหาสาเหตุเรื่องตับคั่งไขมัน ด้วยการทำเองก่อนว่าดัชนีมวลกายเกินหรือไม่

2. ผู้ป่วยเบาหวาน รักษามานานเกิน 5-10 ปี โดยเฉพาะกลุ่มควบคุมเบาหวานได้ไม่ดีควรตรวจหาโรคตับคั่งไขมัน

3. กรรมพันธุ์ คนที่มีน้ำหนักปกติ แต่มีญาติสายตรงมีโรคไขมัน เบาหวาน และหลอดเลือด อาจจะมีกรรมพันธุ์ที่เกี่ยวข้องและเป็นกลุ่มเสี่ยง

ดูเพิ่มเติม “รายการชัวร์ก่อนแชร์”

ตรวจสอบข้อเท็จจริงโดย : พีรพล อนุตรโสตถิ์

เรียบเรียงโดย : คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล