ชัวร์ก่อนแชร์: คนอเมริกันตายเพราะ Fentanyl มากกว่าตายใน 3 สงครามใหญ่ จริงหรือ?

09 กันยายน 2568
แปลและเรียบเรียงบทความ : อดิศร สุขสมอรรถ
ตรวจทานและพิสูจน์อักษร : คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ข้อมูลน่าสงสัย :

มีข้อมูลน่าสงสัยเกี่ยวกับการระบาดของ Fentanyl ยาบรรเทาปวดที่ถูกใช้เป็นสารเสพติดในสหรัฐอเมริกา เมื่อ นิกกี เฮลีย์ อดีตผู้แทนถาวรของสหรัฐประจำสหประชาชาติ กล่าวในระหว่างหาเสียงตัวแทนชิงตำแหน่งประธานาธิบดีสหรัฐฯ ของพรรครีพับลิกัน โดยอ้างว่า จำนวนผู้เสียชีวิตจากการใช้ยา Fentanyl เกินขนาดในสหรัฐฯ มีมากกว่าจำนวนทหารอเมริกันที่เสียชีวิตในสงครามเวียดนาม, อัฟกานิสถาน และอิรัก รวมกันเสียอีก

บทสรุป :

1.ทหารอเมริกันที่เสียชีวิตในสงครามเวียดนาม, อัฟกานิสถาน และอิรัก 65,278 นาย
2.ปี 2021 ชาวอเมริกันเสียชีวิตจากยา Fentanyl 70,601 ราย
3.เท่ากับว่าการเสียชีวิตจากการใช้ยา Fentanyl ในสหรัฐฯ ปีเดียวสูงกว่าการเสียชีวิตของทหารอเมริกันใน 3 สงครามใหญ่

FACT CHECK : ตรวจสอบข้อเท็จจริง :

Fentanyl จากยาแก้ปวด สู่สารเสพติดมรณะ

Fentanyl คือยาในกลุ่มโอปิออยด์ เช่นเดียวกับ มอร์ฟีน และ เฮโรอีน ใช้เพื่อการบรรเทาปวด โดยสารในยา Fentanyl จะเข้าไปจับกับโปรตีนตัวรับในระบบประสาทส่วนกลาง (μ-opioid receptors) ในทางการแพทย์จะใช้เพื่อบรรเทาปวดแก่ผู้ป่วยมะเร็งหรือผู้ป่วยที่ฟื้นฟูร่างกายหลังการผ่าตัดใหญ่ ช่วยการนอนหลับแก่ผู้ป่วยที่ใช้ท่อช่วยหายใจ รวมถึงใช้เป็นยาสลบในสัตว์ขนาดเล็ก

เนื่องจาก Fentanyl เป็นยาในกลุ่มโอปิออยด์สังเคราะห์ ที่มีความเข้มข้นมากกว่ามอร์ฟีน 50-100 เท่า และเข้มข้นมากกว่าเฮโรอีน 30-50 เท่า จึงมีการนำมาใช้เป็นสารเสพติด โดยมักลักลอบผสมในโคเคนและเฮโรอีนเพื่อลดต้นทุน

อาการข้างเคียงจากการใช้ยา Fentanyl จะเหมือนกับการใช้ยาในกลุ่มโอปิออยด์อื่น ๆ คือ อาการง่วงนอน ผลกระทบการมองเห็น คลื่นไส้อาเจียน อาการสับสน อาการหลอนยา อาการคลุ้มคลั่ง กล้ามเนื้อเกร็ง ใบหน้ากระตุก ลำไส้อุดตัน อาการท้องผูก หมดสติ ความดันโลหิตต่ำ ภาวะหยุดหายใจ อาการโคม่า และการเสียชีวิตจากการใช้ยาเกินขนาด

สาเหตุการเสียชีวิตจากการใช้ยา Fentanyl ส่วนใหญ่คือภาวะหยุดหายใจ เนื่องจากยา Fentanyl จะทำให้ร่างกายไม่ตอบสนองต่อการเพิ่มขึ้นของระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในร่างกาย รบกวนกระบวนการหายใจ และทำให้ระดับออกซิเจนลดลงเรื่อย ๆ

แนวทางรักษาผู้ใช้ยา Fentanyl และยาในกลุ่มโอปิออยด์เกินขนาด คือการใช้ Naloxone ยาต้านโอปิออยด์ โดยตัวยาจะเข้าไปแย่งจับโปรตีนตัวรับกับสารโอปิออยด์ มีทั้งชนิดฉีดเข้าหลอดเลือดดำ ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ และแบบสเปรย์พ่น

แต่การที่ผู้ค้ายามักนิยมผสมยา Fentanyl ร่วมกับยาหรือสารเสพติดชนิดอื่น ๆ ทำให้การรักษาด้วย Naloxone ไม่ทันท่วงที ทำให้มีผู้เสียชีวิตจากการใช้ยา Fentanyl เกินขนาดจำนวนมากในสหรัฐฯ ตั้งแต่ช่วงทศวรรษที่ 2010s เป็นต้นมา

เช่นเคสในปี 2023 ของ คูเปอร์ เดวิส เด็กหนุ่มวัย 16 ปีจากเมืองชอว์นี รัฐแคนซัส ที่สั่งซื้อยา Oxycodone เพื่อบรรเทาอาการซึมเศร้าและวิตกกังวลจากผู้ค้ายาทางออนไลน์ โดยไม่รู้ว่าเป็นยาปลอมที่มีส่วนผสมของสาร Fentanyl ปริมาณสูง นำไปสู่การเสียชีวิตจากการใช้ยาเกินขนาดหลังใช้ยาไปเพียงครึ่งเม็ด

ชาวอเมริกันตายจากยา Fentanyl มากกว่าทหารที่เสียชีวิตในสงคราม

ข้อมูลจากกระทรวงกลาโหมสหรัฐฯ ระบุว่า จำนวนทหารอเมริกันที่เสียชีวิตในสงครามเวียดนาม, อัฟกานิสถาน และอิรัก รวมกันอยู่ที่จำนวน 65,278 นาย

ข้อมูลจากศูนย์สถิติสุขภาพแห่งชาติสหรัฐฯ พบว่าในปี 2020 มีชาวอเมริกันเสียชีวิตจากการใช้ยาโอปิออยด์สังเคราะห์ที่ไม่ใช่ยา Methadone ซึ่งส่วนใหญ่คือยา Fentanyl จำนวน 56,516 ราย และเพิ่มขึ้นเป็น 70,601 รายในปี 2021

เท่ากับว่ายอดการเสียชีวิตจากการใช้ยา Fentanyl ในสหรัฐฯ แค่ 2 ปีก็มากกว่าการเสียชีวิตของทหารอเมริกันใน 3 สงครามใหญ่เกือบ 2 เท่า

ข้อมูลจากมูลนิธิ Families Against Fentanyl พบว่า ในปี 2021 การใช้ยา Fentanyl ยังเป็นสาเหตุการเสียชีวิตของชาวอเมริกันวัย 18-45 ปี โดยสัดส่วนการเสียชีวิตมากกว่ายอดการตายจากอุบัติเหตุทางรถยนต์ การติดเชื้อโควิด-19 และจากการฆ่าตัวตายรวมกัน

ช่องทางการระบาดของยา Fentanyl ในสหรัฐฯ

แต่เดิมยา Fentanyl เข้ามาเผยแพร่ในสหรัฐฯ จากแหล่งผลิตในสาธารณรัฐประชาชนจีน กระทั่งทางการจีนได้ประกาศกวาดล้างการส่ง Fentanyl ออกนอกประเทศเมื่อปี 2019 เส้นทางการนำเข้ายา Fentanyl มายังสหรัฐฯ จึงเปลี่ยนเป็นเพื่อนบ้านอย่างเม็กซิโกและแคนาดา ที่รับซื้อสารตั้งต้นยา Fentanyl จากประเทศจีน แล้วนำมาผลิตเป็นยาเสพติดภายในประเทศ ก่อนลักลอบขนส่งมายังสหรัฐฯ ผ่านการลำเลียงเข้ามาทางชายแดน

งานวิจัยปี 2018 พบว่า รูปแบบการใช้ยา Fentanyl เพื่อการเสพติดในทวีปอเมริกาเหนือและยุโรปตะวันออก จะอยู่ในรูปของยาเสพติดโดยตรง แต่ในยุโรปตะวันออกและออสเตรเลีย จะเป็นการนำยา Fentanyl ทางการแพทย์มาใช้เป็นสารเสพติด

ข้อมูลอ้างอิง :

https://www.politifact.com/factchecks/2023/dec/19/nikki-haley/haley-is-correct-that-fentanyl-deaths-top-casualti/
https://www.usatoday.com/story/news/politics/elections/2023/09/27/republican-gop-debate-live-fact-check/70934154007/
https://www.mcgill.ca/oss/article/medical-critical-thinking/you-wont-die-touching-fentanyl
https://www.science.org/content/blog-post/fainting-fentanyl-exposure-nope