ชัวร์ก่อนแชร์ : ถั่ว 3 ชนิดที่คนส่วนใหญ่แพ้ จริงหรือ ?

บนสื่อสังคมออนไลน์มีการแชร์ ถั่ว 3 ชนิดที่คนส่วนใหญ่มักจะแพ้ คือ ถั่วปลือกแข็ง ถั่วลิสง และถั่วเหลือง จริงหรือ ?

🎯 ตรวจสอบข้อเท็จจริงและคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ รศ.ดร.ชมดาว สินธุวณิชย์ ภาควิชาชีวเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

ที่มีการแชร์กันว่าแพ้ถั่ว (Nut Allergy) 3 ชนิดจำนวนมากเป็นเรื่องจริง ได้แก่ ถั่วลิสง ถั่วเปลือกแข็ง และถั่วเหลือง

อาหารหลักที่คนมากกว่า 90 เปอร์เซ็นต์เกิดอาการแพ้ มีอยู่ 9 อย่าง ได้แก่ นมวัว (Milk) ไข่ (Eggs) ถั่วเปลือกแข็ง(Treenut) ถั่วลิสง (Peanut) อาหารทะเล (Crustacean Shellfis) แป้งสาลี (Wheat) ถั่วเหลือง (Soybeans) ปลา (Fish) เมล็ดงา (Sesame)

ในบรรดาสิ่งที่คนแพ้จำนวนมากนั้นในประเทศไทยก็มีรายงานด้วยว่ามีถั่ว 3 ชนิดรวมอยู่ด้วย คือ 1.ถั่วเปลือกแข็ง 2.ถั่วลิสง 3.ถั่วเหลือง

จะเห็นได้ว่าบรรดาถั่วเปลือกแข็งที่รู้จักมีหลายชนิดด้วยกัน เช่นมะม่วงหิมพานต์ อัลมอนด์ แมคคาเดเมีย พิสตาชิโอ เกาลัด วอลนัต)

สำหรับถั่วลิสงและถั่วเหลือง เป็นพืชล้มลุก จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกันคือถั่วเปลือกอ่อน

สาเหตุของการแพ้ถือ คืออะไร ?

การแพ้ถั่วมีเหตุปัจจัยหลายอย่าง ตั้งแต่พันธุกรรม ขณะที่คุณแม่ตั้งครรภ์รับโปรตีนถั่วเข้าไป

เด็กที่อยู่ในครรภ์รับโปรตีนเหล่านี้เข้าไป อาจจะมีความเสี่ยง และ/หรือ มีโอกาสที่จะแพ้อาหารเหล่านี้ได้

เด็กมักจะมีความไวมากกว่าปกติ หรือมากกว่าคนทั่วไปก็ทำให้แพ้ได้ และมีบางคนเพิ่งจะแพ้ตอนโตแล้ว

ถ้าแพ้ถั่วตอนโต เกิดขึ้นจากหลายปัจจัย ทั้งพันธุกรรม ภูมิคุ้มกันในร่างกาย

กรณีที่แพ้ถั่วชนิดใดชนิดหนึ่ง จะมีโอกาสแพ้ถั่วชนิดอื่นได้เช่นกัน

ในคนที่แพ้ถั่วกลุ่มเปลือกแข็ง โอกาสแพ้ถั่วลิสงจะมีน้อย

สำหรับคนที่แพ้ถั่วกลุ่มเปลือกแข็ง เช่น มะม่วงหิมพานต์ ก็มีโอกาสแพ้พิสตาชิโอสูงมาก ดังนั้นคนที่แพ้มะม่วงหิมพานต์ควรหลีกเลี่ยงกลุ่มถั่วเปลือกแข็ง เพราะว่าอนาคตอาจจะแพ้ถั่วชนิดอื่นเพิ่มขึ้นด้วย

ถึงแม้ว่าถั่วลิสงและถั่วเหลืองจัดอยู่ในกลุ่มเดียวกัน ในอนาคตก็มีโอกาสแพ้ถั่วข้ามชนิดได้ ยิ่งถ้าเคยแพ้ถั่วมาแล้ว 1 ชนิด ซึ่งรวมถึง “งา” ด้วย เพราะคนที่แพ้ถั่วลิสงมีโอกาสแพ้งาได้ง่าย

คนที่แพ้ถั่วจะต้องระมัดระวัง และคอยสังเกตตัวเองว่าขณะนี้กินถั่วได้ ถ้าในอนาคตกินอาหารที่ไม่มีถั่วที่แพ้เป็นองค์ประกอบ แต่มีอย่างอื่นเป็นองค์ประกอบ ตัวเราน่าจะแพ้เพิ่มมากขึ้น หรือแพ้ข้ามสายพันธุ์เกิดขึ้น  

อาการแพ้ถั่วที่ปรากฏ มีอะไรบ้าง ?

อาการแพ้ถั่วที่พบ มีทั้งอาการทั่วไป และอาการรุนแรง

1. อาการทั่วไป หมายถึง คนที่แพ้ถั่ว “อาการไม่รุนแรง” จะสังเกตพบว่ามีผื่น ปากบวม น้ำตาไหล อาการที่ปรากฏช่วงเวลาสั้น ๆ แล้วก็หายไป เมื่อไปพบแพทย์มักจะได้รับคำแนะนำให้กินยาต้านฮิสทามีน (antihistamines) เพื่อบรรเทาอาการ

2. แพ้ถั่ว “ระดับรุนแรง” หมายถึงมีโอกาสทำให้เสียชีวิตได้ เรียกว่า อาการอะนาไฟแล็กซิส (Anaphylaxis) คือมีปฏิกิริยาภูมิแพ้ที่รุนแรงอย่างเฉียบพลัน

เมื่อร่างกายได้รับสารกระตุ้นจากโปรตีนถั่ว จะส่งผลกระทบต่อระบบการทำงานต่าง ๆ ซึ่งอาจทำให้ช็อกและร้ายแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ เช่น เพิ่งจะได้รับโปรตีนถั่วไม่นานก็มีอาการหลอดลมตีบ หายใจติดขัด ถ้านำส่งสถานพยาบาลไม่ทันอาจเสียชีวิตได้ หรือไม่ได้รับการฉีดยาที่เกี่ยวข้องที่ใช้รักษาอาการแพ้รุนแรง

คำแนะนำสำหรับกลุ่มคนที่แพ้ถั่ว

คนที่แพ้ถั่วควรระมัดระวังตัวเอง ดังต่อไปนี้

1. หลีกเลี่ยงกินอาหารนอกบ้าน (ตามร้านอาหารทั่วไป) เนื่องจากบางครั้งพนักงานเสิร์ฟอาจจะไม่รู้ว่าส่วนประกอบของอาหารที่สั่งมามีอะไรบ้าง ดังนั้นผู้ประกอบการควรแจ้งองค์ประกอบสำคัญที่ใส่ในอาหาร เพื่อป้องกันอันตรายที่อาจจะเกิดขึ้นกับคนที่แพ้ถั่วได้

2. หลีกเลี่ยงอาหารปรุงสำเร็จรูป (สั่งซื้อออนไลน์) เพราะบางครั้งคนที่ทำอาหารสำเร็จรูปขายอาจจะไม่ได้ระบุรายละเอียดอย่างครบถ้วนว่าใส่อะไรลงไปบ้าง ถ้ามีส่วนประกอบของถั่วที่แพ้อยู่ในอาหารปรุงสำเร็จรูป เมื่อกินเข้าไปก็จะทำให้เกิดอันตรายได้ ดังนั้น จะต้องบอกผู้ขายว่า “แพ้ถั่วอะไรบ้าง” และ “ห้ามใส่ส่วนประกอบ” ที่เกี่ยวข้องกับถั่วและโปรตีนถั่วทุกครั้ง

3. กรณีคนที่แพ้ถั่วลิสงแต่ไม่แพ้ถั่วเหลือง ซื้อน้ำเต้าหู้ (ผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลือง) มาดื่มก็จะต้องระมัดระวังด้วย เพราะมีผู้ประกอบการบางรายผสมถั่วลิสงลงไปด้วยเพื่อเพิ่มรสชาติให้มันมากขึ้น แต่ไม่ได้บอกให้คนซื้อรับรู้อย่างชัดเจนว่ามีการเติมถั่วลิสงลงไปด้วย ซึ่งเรื่องนี้เป็นอันตรายมากกับคนที่แพ้ถั่วลิสง เพราะคนที่แพ้ถั่วลิสงมักจะมีอาการที่รุนแรงมาก

4. พกยาอีพิเพ็น (EpiPen) คนที่เคยมีอาการแพ้ถั่วอย่างรุนแรงควรพกยาอีพิเพ็นติดตัวไว้ฉีดเวลาฉุกเฉินเพื่อลดอาการแพ้รุนแรงก่อนที่จะนำส่งโรงพยาบาล เพราะ “อีพิเพ็น” คืออุปกรณ์บรรจุยาแก้แพ้อีพิเนฟรีน (Epinephrine) ในกระบอกฉีดคล้ายปากกา ใช้สำหรับฉีดเข้าร่างกายในกรณีฉุกเฉิน

สังเกตและรู้ส่วนประกอบของอาหารก่อนการกิน จะช่วยให้หลีกเลี่ยงตัวกระตุ้นที่จะทำให้เกิดอาการแพ้ถั่วได้

สัมภาษณ์โดย พีรพล อนุตรโสตถิ์

เขียนและเรียบเรียงโดย คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ดูเพิ่มเติมรายการ ชัวร์ก่อนแชร์ : ถั่ว 3 ชนิดที่คนส่วนใหญ่แพ้ จริงหรือ ?