ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : สาเหตุการแพ้ถั่ว

แพ้ถั่วเกิดได้จากสาเหตุใด การแพ้ถั่วบางชนิดจะส่งผลให้เกิดการแพ้ถั่วชนิดอื่น ๆ ด้วยหรือไม่ ?

🎯 ตรวจสอบข้อเท็จจริงและคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ รศ.ดร.ชมดาว สินธุวณิชย์ ภาควิชาชีวเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

แพ้ถั่ว (Nut Allergy) เกิดจากการแพ้ถั่ว 2 ชนิด ได้แก่ ถั่วเปลือกแข็ง (พืชยืนต้น) และถั่วเปลือกนิ่ม (พืชล้มลุก)

ถั่วเปลือกนิ่ม เช่น ถั่วลิสง ถั่วเหลือง จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกัน

ถั่วเปลือกแข็ง เช่น แมคคาเดเมีย (Macadamia) เฮเซลนัต (Hazelnut) พิสตาชิโอ (Pistachio) มะม่วงหิมพานต์ (Cashew Nut) เกาลัด (Chestnut) อัลมอนด์ (Almond) วอลนัท (Walnut)

สาเหตุของการแพ้ถั่ว คืออะไร ?

การแพ้ถั่วมีเหตุปัจจัยหลายอย่าง ตั้งแต่พันธุกรรม ขณะที่คุณแม่ตั้งครรภ์รับโปรตีนถั่วเข้าไป

เด็กที่อยู่ในครรภ์รับโปรตีนเหล่านี้เข้าไป อาจจะมีความเสี่ยง และ/หรือ มีโอกาสที่จะแพ้อาหารเหล่านี้ได้

เด็กมักจะมีความไวมากกว่าปกติ หรือมากกว่าคนทั่วไปก็ทำให้แพ้ได้ และมีบางคนเพิ่งจะแพ้ตอนโตแล้ว

ถ้าแพ้ถั่วตอนโต เกิดขึ้นจากหลายปัจจัย ทั้งพันธุกรรม ภูมิคุ้มกันในร่างกาย

กรณีที่แพ้ถั่วชนิดใดชนิดหนึ่ง จะมีโอกาสแพ้ถั่วชนิดอื่นได้เช่นกัน

ในคนที่แพ้ถั่วกลุ่มเปลือกแข็ง โอกาสแพ้ถั่วลิสงจะมีน้อย

สำหรับคนที่แพ้ถั่วกลุ่มเปลือกแข็ง เช่น มะม่วงหิมพานต์ ก็มีโอกาสแพ้ถั่วพิสตาชิโอสูงมาก ดังนั้นคนที่แพ้มะม่วงหิมพานต์ควรหลีกเลี่ยงกลุ่มถั่วเปลือกแข็ง เพราะว่าอนาคตอาจจะแพ้ถั่วชนิดอื่นเพิ่มขึ้นด้วย

ถึงแม้ว่าถั่วลิสงและถั่วเหลืองจัดอยู่ในกลุ่มเดียวกัน ในอนาคตก็มีโอกาสแพ้ถั่วข้ามชนิดได้ ยิ่งถ้าเคยแพ้ถั่วมาแล้ว 1 ชนิด ซึ่งรวมถึง “งา” ด้วย เพราะคนที่แพ้ถั่วลิสงมีโอกาสแพ้งาได้ง่าย

คนที่แพ้ถั่วจะต้องระมัดระวัง และคอยสังเกตตัวเองว่าขณะนี้กินถั่วได้ ถ้าในอนาคตกินอาหารที่ไม่มีถั่วที่แพ้เป็นองค์ประกอบ แต่มีอย่างอื่นเป็นองค์ประกอบ ตัวเราน่าจะแพ้เพิ่มมากขึ้น หรือแพ้ข้ามสายพันธุ์เกิดขึ้น 

ถ้ามีอาการแพ้ถั่วชนิดใดชนิดหนึ่ง มีโอกาสแพ้ถั่วชนิดอื่นได้หรือไม่ ?

การแพ้ถั่วเกิดจากการแพ้โปรตีนที่อยู่ในถั่ว

โปรตีนในถั่วที่ทำให้เกิดการแพ้มีมากกว่า 70-80 เปอร์เซ็นต์ คือโปรตีนในถั่วเนย

สำหรับโปรตีนในถั่วที่แพ้มีความแตกต่างของแต่ละบุคคล ดังนั้นคนที่แพ้ถั่วบางชนิดในกลุ่มเดียวกัน เช่น มะม่วงหิมพานต์ ก็อาจมีโอกาสแพ้ถั่วเปลือกแข็งชนิดอื่นในกลุ่มเดียวกันได้ ส่วนคนที่แพ้ถั่วเปลือกอ่อน เช่น ถั่วลิสง ถั่วแดง ถั่วเขียว ถั่วเหลือง ก็อาจจะแพ้ถั่วกลุ่มเดียวกันได้

ถั่วเปลือกแข็ง ถั่วลิสง ถั่วเหลือง เป็นถั่วที่มีคนแพ้จำนวนมาก จริงหรือไม่ ?

 กลุ่มถั่วเปลือกแข็งมีหลายตัวและมีคนแพ้จำนวนมากด้วย แต่คนที่แพ้ถั่วกลุ่มเปลือกแข็งโอกาสแพ้ถั่วลิสงมีน้อย ซึ่งต่างจากคนแพ้ถั่วพิสตาชิโอสูงมาก

ส่วนคนที่แพ้ถั่วลิสง ถั่วเหลือง ก็มีโอกาสแพ้ข้ามชนิดได้ในอนาคตถ้าเคยแพ้ถั่วมาแล้ว 1 ชนิด

ถั่วที่มีการแปรรูปหรือเปลี่ยนสภาพไปแล้วจะส่งผลกับการแพ้อย่างไรบ้าง 

นอกจากนี้ การเปลี่ยนสภาพของอาหาร (ถั่ว) จะมีผลต่อสภาพการแพ้อาหาร (ถั่ว) ด้วย ขึ้นกับโปรตีนที่ทำให้แพ้ถูกกำจัดออกไปด้วยหรือไม่

ยกตัวอย่างเช่น น้ำมันถั่วเหลือง โปรตีนในถั่วเหลืองถูกกำจัดออกไป เพราะฉะนั้นคนที่แพ้ถั่วเหลืองก็จะไม่แพ้น้ำมันถั่วเหลือง ถ้าถั่วลิสงหรือถั่วเหลืองผ่านการแปรรูปแต่โปรตีนยังคงอยู่ เช่น ถั่วผง หรือถั่วที่ถูกทำให้โมเลกุลเล็กลงก็ยังมีโปรตีนอยู่

อาการแพ้ถั่ว อันตรายหรือไม่ ?

 คนที่แพ้ถั่วระดับรุนแรงทำให้เสียชีวิตได้ เรียกว่า อะนาไฟแล็กซิส (Anaphylaxis) คือมีปฏิกิริยาภูมิแพ้ที่รุนแรงอย่างเฉียบพลัน เมื่อร่างกายได้รับสารกระตุ้นจากโปรตีนถั่ว จะส่งผลกระทบต่อระบบการทำงานต่าง ๆ ซึ่งอาจทำให้ช็อกและร้ายแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ เช่น เพิ่งจะได้รับโปรตีนถั่วไม่นานก็มีอาการหลอดลมตีบ หายใจติดขัด ถ้านำส่งสถานพยาบาลไม่ทันอาจเสียชีวิตได้ หรือไม่ได้รับการฉีดยาที่เกี่ยวข้องที่ใช้รักษาอาการแพ้รุนแรง

ในคนที่แพ้ถั่วไม่รุนแรง อาการที่พบได้บ่อยคือ มีผื่นขึ้นตามผิวหนัง ปากบวม น้ำตาไหล อาการเหล่านี้เป็นอยู่ไม่นานก็หายไป

คำแนะนำเรื่องอาหารและการกินของคนที่แพ้ถั่ว

ผู้บริโภคที่แพ้ถั่ว เวลาไปตามร้านอาหาร บางครั้งพนักงานเสิร์ฟหรือคนที่อยู่หน้าร้านอาจจะไม่รู้รายละเอียดขององค์ประกอบอาหารอย่างชัดเจน ดังนั้น ผู้ปรุงอาหารควรแจ้งองค์ประกอบสำคัญให้พนักงานคนอื่นรับรู้อย่างชัดเจนด้วย

ดังนั้น เพื่อความปลอดภัย ผู้บริโภคที่แพ้ถั่วอย่างรุนแรงก็ควรหลีกเลี่ยงการกินอาหารนอกบ้าน เพราะองค์ประกอบต่าง ๆ ที่อยู่ในอาหารไม่สามารถเห็นได้ด้วยตาว่าคนปรุงใส่อะไรลงไปบ้าง เพราะอาจมีสิ่งแปลกปลอมที่ก่อให้เกิดการแพ้ปนเปื้อนในอาหารและภาชนะบรรจุ ผู้บริโภคจึงจำเป็นจะต้องสอบถามผู้ผลิตหรือผู้ประกอบอาหารว่ามีองค์ประกอบที่ก่อให้เกิดการแพ้ผสมอยู่ด้วยหรือไม่

รู้ข้อจำกัด หลีกเลี่ยงสาเหตุการแพ้ ป้องกันไว้ก่อนเกิดอันตราย

ตรวจสอบข้อเท็จจริง โดย พีรพล อนุตรโสตถิ์

เขียนและเรียบเรียงโดย คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ดูเพิ่มเติมรายการ ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : สาเหตุการแพ้ถั่ว