ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : สาเหตุการติดไวรัสตับอักเสบ

ไวรัสตับอักเสบคืออะไร มีกี่ชนิด และติดได้จากสาเหตุใด ?

🎯 ตรวจสอบข้อเท็จจริงและคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ ศ.นพ.ทวีศักดิ์ แทนวันดี เลขาธิการมูลนิธิตับแห่งประเทศไทย หัวหน้าสาขาวิชาโรคระบบทางเดินอาหาร ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล

ไวรัสตับอักเสบ A B C D E (เรียงตามอักษรภาษาอังกฤษ)

หลักการคือ มีอวัยวะที่ไวรัสชอบเป็นพิเศษ เช่น ไข้หวัดใหญ่ ชอบที่เยื่อบุทางเดินหายใจส่วนบน

นี่คือไวรัสตอบอักเสบ ที่ชอบอยู่ในเซลล์ตับและสามารถแบ่งเพิ่มปริมาณได้

ไวรัสตับอักเสบมี 5 สายพันธุ์หลัก ๆ จำได้ง่ายคือ A B C D E

จำง่าย ๆ ว่า มีสระ 2 ตัว คือ A E และ B C D

สาเหตุการเกิดไวรัสตับอักเสบ A และ E “จากการกินอาหาร” ?

ไวรัสตับอักเสบ A และ E เป็นไวรัสที่เข้าทางปาก และไม่เป็นเรื้อรัง เข้าและออก เป็นเฉพาะเฉียบพลันเท่านั้น

ไวรัสตับอักเสบ A ติดจากการกินอาหารที่ปนเปื้อนไวรัสตับอักเสบเอ เช่น คนขายอาหาร สุขอนามัยส่วนบุคคลไม่ดี เป็นไวรัสตับอักเสบ A แล้วไม่ล้างมือให้สะอาดและมาหยิบจับอาหารขาย มักพบในผู้ใหญ่ เมื่อติดไวรัสตับอักเสบเอแล้วมีอาการแสดงให้เห็นคือ ตัวเหลือง ตาเหลือง เหมือนกับที่เรารู้จักตับอักเสบแล้วหายขาดไป

ไวรัสตับอักเสบ E ติดจากอาหารเหมือนกัน (แต่เป็นอาหารเฉพาะ) ซึ่งส่วนใหญ่ในประเทศไทยเกือบทั้งหมดติดไวรัสตับอักเสบ E จากเนื้อหมู เนื่องจากไม่สามารถผลิตหมูที่ปราศจากไวรัสตับอักเสบ E ได้ เช่น แม่หมูติดไวรัสฯ E คลอดลูก ลูกก็ติดไวรัสฯ E จากแม่หมู และคนนำเนื้อหมูไปขาย เนื้อหมูที่ขายในท้องตลาดมีไวรัสตับอักเสบ E

ธรรมชาติของคนไทย เวลากินสุกี้ ชาบู ใช้ตะเกียบคู่เดียวคีบหมูดิบใส่หม้อต้ม และใช้ตะเกียบคู่เดิมคีบหมูสุกใส่ปากก็จะติดไวรัสตับอักเสบ E ได้

เช่นเดียวกัน ไวรัสตับอักเสบ A เป็นแล้วหายขาด ไม่เป็นเรื้อรัง

จะเป็นเรื้อรังในกลุ่มคนที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น เปลี่ยนอวัยวะ หรือคนที่ติดเชื้อเอชไอวี (HIV : Human Immunodeficiency Virus) ร่วมด้วย ซึ่งเป็นเชื้อไวรัสที่ทำลายระบบภูมิคุ้มกันของคน

สาเหตุการเกิดไวรัสตับอักเสบ B ?

“ตับอักเสบ B” เป็นไวรัสที่พบตัวแรกแต่ตั้งชื่อทีหลัง

การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ B หลัก ๆ ติดจากแม่สู่ลูกขณะคลอด

อดีตแม่ที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ B คลอดลูกออกมา “ลูกติดไวรัสขณะคลอด” ไม่ได้ติดไวรัสในครรภ์ และไม่ใช่โรคพันธุกรรม

ปัจจุบัน แม่ที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ B มีการฉีดวัคซีนป้องกันลูกไม่ติดได้

นอกจากนี้ การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ B จากสาเหตุอื่น ๆ เช่น การใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน ทางเพศสัมพันธ์ พบว่าทางเพศสัมพันธ์ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ B มากกว่า HIV เป็น 100 เท่า เพราะปริมาณไวรัสมากโอกาสติดจึงสูงกว่า

จากไวรัสตับอักเสบ B สู่ไวรัสตับอักเสบ D

ไวรัสตับอักเสบ D เปรียบเสมือนปูเสฉวน ต้องอาศัยเปลือกของไวรัสตับอักเสบ B

คนต้องเป็นไวรัสตับอักเสบ B ถึงจะเป็นไวรัสตับอักเสบ D ได้

บางคนอาจจะติดทั้งไวรัสตับอักเสบ B และ D ได้ หรือไม่ก็ติด D มาซ้อน B คือต้องมีเปลือกไวรัส B ถึงจะติด D ได้ เพราะเป็นไวรัสที่ไม่มีเปลือกจึงต้องอาศัยเปลือกไวรัส B อยู่

คนเป็นไวรัสตับอักเสบ B ที่เป็นไวรัสตับอักเสบ D ในเมืองไทยมีน้อยมาก (เกือบไม่มีเลย) จะมีบ้างในคนที่ติดยาเสพติด (ฉีดเข้าเส้น) ใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน ก็มีโอกาสติดไวรัสตับอักเสบ D ได้

ไวรัสตับอักเสบ C ติดต่อกันอย่างไร

ไวรัสตับอักเสบ C คือตัวที่พบหลังสุด ซึ่งหลัก ๆ ในอดีต “ติดจากเลือด”

1. คนที่เกิดก่อน ปี พ.ศ. 2535 ยังไม่มีการคัดกรองเลือด พบว่า 10 เปอร์เซ็นต์ของการให้เลือดจะมีไวรัสตับอักเสบ C อยู่ ก็มีโอกาสติดได้มากขึ้น

2. ติดจากการใช้เข็มฉีดยาโดยไม่ตั้งใจ เพราะอดีตยังไม่มีเข็มฉีดยา หลอดฉีดยา (ชนิดใช้แล้วทิ้ง) แต่เป็นการใช้แล้วนำมาล้างและนึ่งด้วยความร้อน จากนั้นนำกลับมาใช้ซ้ำกับผู้ป่วยรายอื่น แต่บางกรณีในท้องถิ่นทุรกันดารไม่ได้ผ่านการนึ่งฆ่าเชื้อก็มีคนติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ C จำนวนมาก

3. นอกจากนี้ อัตราการใช้เข็มฉีดยาของกลุ่มผู้ติดยาเสพติดลดลง คนที่ติดไวรัสตับอักเสบ C กลุ่มนี้จึงมีไม่มาก

4. ทางสุดท้ายของการติดไวรัสตับอักเสบ C คือกลุ่มชายรักชาย ปัจจุบันเริ่มรณรงค์กินยาเพร็ป (PrEP : Pre-Exposure Prophylaxis) และ เพ็ป (PEP : Post-Exposure Prophylaxis)  คือยาป้องกันการติดเชื้อ HIV ซึ่งจริง ๆ แล้วจะต้องใช้ยาเพร็ปบวกกับถุงยางอนามัย แต่มีบางคนไม่ใช้ถุงยางอนามัยทำให้มีโอกาสติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ C เพิ่มขึ้น

สัมภาษณ์โดย พีรพล อนุตรโสตถิ์

เรียบเรียงโดย คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ดูเพิ่มเติมรายการ ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : สาเหตุการติดไวรัสตับอักเสบ

ชัวร์ก่อนแชร์ FACTSHEET : ความรุนแรงและอาการไวรัสตับอักเสบ