ชัวร์ก่อนแชร์: ไวรัสโควิด XBB.1.5 ติดคนฉีดวัคซีนง่ายกว่าคนไม่ฉีด จริงหรือ?

17 เมษายน 2566
ตรวจสอบข้อเท็จจริงโดย : Science Feedback / Factcheck.org (สหรัฐอเมริกา)
แปลและเรียบเรียงบทความ : อดิศร สุขสมอรรถ
ตรวจทานและพิสูจน์อักษร : คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ประเภทข่าวปลอม : ทำให้เข้าใจผิด

บทสรุป :

1. ไม่มีหลักฐานพบว่าไวรัส XBB.1.5 ติดคนฉีดวัคซีนง่ายกว่าคนไม่ฉีดวัคซีน
2. งานวิจัยวัคซีนสูตรใหม่กับสายพันธุ์ XBB พบว่าวัคซีนทำให้ระดับแอนติบอดีสูงกว่าวัคซีนรุ่นเก่า
3. ผู้ฉีดวัคซีนมีโอกาสป่วยหนักจากไวรัส XBB.1.5 น้อยกว่าคนไม่ฉีดวัคซีน

ข้อมูลที่ถูกแชร์ :

มีข้อมูลบิดเบือนเผยแพร่ทางสื่อสังคมออนไลน์ในสหรัฐอเมริกา เมื่อมีการอ้างว่า NYC Health หน่วยงานด้านสาธารณสุขของนครนิวยอร์ก เตือนว่าไวรัสโควิด-19 สายพันธุ์ XBB.1.5 ที่พบการแพร่ระบาดสูงที่สุดในสหรัฐฯ เมื่อช่วงต้นปี 2023 มีความเสี่ยงติดผู้ที่ฉีดวัคซีนโควิด-19 มากกว่าผู้ไม่ฉีดวัคซีน จนมีการนำข้อความไปขยายผลผ่านสื่อต่าง ๆ และรวมถึงการแชร์ต่อกันอย่างแพร่หลาย

FACT CHECK : ตรวจสอบข้อเท็จจริง :

XBB.1.5 คือสายพันธุ์ย่อยของไวรัสโควิด-19 ที่กลายเป็นสายพันธุ์หลักที่พบการแพร่ระบาดในสหรัฐฯ ตั้งเดือนมกราคมปี 2023 เป็นต้นมา

XBB.1.5 มีคุณลักษณะคล้ายกับสายพันธุ์ BA.2 โดยเกิดจากการผสมกันระหว่างสายพันธุ์ย่อยของไวรัส BA.2 และการผ่าเหล่าของตัวไวรัส

แวดวงวิทยาศาสตร์ให้ความสนใจไวรัส XBB.1.5 อย่างมาก เนื่องจากเป็นหนึ่งในสายพันธุ์ที่ติดเชื้อได้ง่ายและหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันได้ดีที่สุด

อย่างไรก็ดี ไม่มีหลักฐานว่า ผู้ที่ฉีดวัคซีนโควิด-19 มีโอกาสติดไวรัส XBB.1.5 มากกว่าคนไม่ฉีดวัคซีน

ข้อมูลที่ถูกแชร์เป็นการบิดเบือนคำเตือนของ NYC Health ต่อการแพร่ระบาดของไวรัส XBB.1.5

ข้อความที่ NYC Health เผยแพร่ผ่านทาง Twitter เมื่อวันที่ 13 มกราคม 2023 ระบุว่า “ไวรัสโอไมครอน สายพันธุ์ XBB.1.5 คือสายพันธุ์ที่พบการติดเชื้อในนครนิวยอร์กถึง 73% XBB.1.5 คือสายพันธุ์ที่ติดเชื้อได้ง่ายที่สุดเท่าที่มีมา และมีโอกาสติดเชื้อมากกว่าสำหรับผู้ที่ฉีดวัคซีนหรือเคยติดเชื้อโควิด-19 มาก่อน” (XBB.1.5 is the most transmissible form of COVID-19 that we know of to date and may be more likely to infect people who have been vaccinated or already had COVID-19)

ข้อความที่สั้นและขาดคำอธิบายเพิ่มเติมบน Twitter ของ NYC Health ได้สร้างความเข้าใจผิด จนนำไปสู่การเผยแพร่ข้อมูลบิดเบือนเกี่ยวกับวัคซีน

ภายหลังทาง NYC Health ได้ชี้แจงผ่านทาง Twitter ในวันที่ 17 มกราคม 2023 โดยอธิบายเพิ่มเติมว่า “โอกาสติดเชื้อมากขึ้น” ในที่นี้หมายถึง การเปรียบเทียบ XBB.1.5 กับสายพันธุ์อื่น ๆ ไม่ใช่การเปรียบเทียบระหว่างคนฉีดวัคซีนกับไม่ฉีดวัคซีน

ปัจจุบัน ยังไม่มีงานวิจัยที่ยืนยันได้ว่า วัคซีนโควิด-19 สูตร 2 สายพันธุ์มีประสิทธิผลป้องกันไวรัส XBB.1.5 มากน้อยเพียงใด โดยวัคซีนโควิด-19 สูตร 2 สายพันธุ์พัฒนาขึ้นเมื่อเพื่อป้องกันโควิด-19 สายพันธุ์ดั้งเดิมและสายพันธุ์ BA.4/BA.5 และ BA.1 ในขณะที่ XBB.1.5 คือสายพันธุ์ที่มีความใกล้เคียงกับไวรัส BA.2 มากกว่า

อย่างไรก็ดี งานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสารการแพทย์ New England Journal of Medicine เมื่อวันที่ 12 มกราคม 2023 พบว่าระดับแอนติบอดีชนิดล้มล้างฤทธิ์ในกลุ่มผู้ฉีดวัคซีนโควิด-19 สูตรเดิมต่อไวรัสโควิด-19 สายพันธุ์ XBB อยู่ในระดับที่ต่ำกว่าเชื้อโควิด-19 สายพันธุ์อื่น ๆ แต่พบว่าผู้ที่ฉีดวัคซีนโควิด-19 สูตร 2 สายพันธุ์มีระดับแอนติบอดีชนิดล้มล้างฤทธิ์ต่อไวรัสโควิดสายพันธุ์ XBB สูงกว่ากลุ่มผู้ฉีดวัคซีนโควิด-19 สูตรเดิม

นอกจากนี้ ผลสำรวจจาก NYC Health เมื่อวันที่ 7 มกราคม 2023 พบว่า ในขณะที่การแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 สายพันธุ์ XBB.1.5 ในนิวยอร์กมีสูงถึง 80% แต่อัตราการติดเชื้อ, การรักษาตัวในโรงพยาบาล และการเสียชีวิตจากการติดเชื้อโควิด-19 ถือว่าต่ำกว่ามากในกลุ่มผู้ป่วยที่ฉีดวัคซีนหรือรับเข็มกระตุ้น เมื่อเทียบกับกลุ่มผู้ป่วยที่ไม่ฉีดวัคซีน

นอกจากระดับแอนติบอดีแล้ว สิ่งที่วงการแพทย์ให้ความสำคัญยิ่งกว่า คือความสามารถด้านการกระตุ้นการทำงานของเซลล์หน่วยความจำชนิดเซลล์ทีและเซลล์บีของวัคซีนรุ่นใหม่ ซึ่งจะช่วยป้องกันการป่วยหนักและเสียชีวิตจากการติดเชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ข้อมูลอ้างอิง :

https://www.factcheck.org/2023/01/scicheck-posts-misinterpret-nyc-health-tweet-about-omicron-subvariant-xbb-1-5/
https://healthfeedback.org/claimreview/tweet-by-nyc-department-health-mental-hygiene-misinterpreted-no-evidence-xbb15-preferentially-infects-vaccinated-people/