ตับพัง กับการกินสมุนไพรเกี่ยวข้องกันอย่างไร ?

ตับ ถือเป็นหนึ่งในอวัยวะที่สำคัญที่สุดในร่างกาย เนื่องจากมันทำหน้าที่เสมือนไส้กรอง ที่คอยดูดซึมสารต่าง ๆ ที่เราทานเข้าไป เพราะฉะนั้นการเลือกทานอาหารที่ปลอดภัยจึงจำเป็นอย่างยิ่ง เพื่อไม่ให้ตับได้รับสารที่ก่อให้เกิดอันตราย

ศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์สำนักข่าวไทย อสมท ได้สอบถามกับผู้เชี่ยวชาญเรื่องปัญหาตับ ที่คนมักเรียกกันว่า “ตับพัง” ว่าเป็นอย่างไร และเกี่ยวข้องกับการกินสมุนไพรหรือไม่ ซึ่งอธิบายโดย รศ.ดร.นพ.ปิยะวัฒน์ โกมลมิศร์ หัวหน้าศูนย์ความเป็นเลิศทางการแพทย์ด้านโรคตับ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์

ตับพังเป็นอย่างไร?

ตับพัง มักเกิดขึ้นในลักษณะของ “ตับอักเสบ” ซึ่งเกิดจากการดูดซึมสารต่าง ๆ ที่เราทานเข้าไปหลังจากผ่านกระบวนการย่อยในกระเพาะอาหาร ทุกสิ่งที่เราทานเข้าไปจะถูกดูดซึมผ่านตับอย่างเลี่ยงไม่ได้ เพราะฉะนั้น หากสารนั้นทำให้เกิดอาการแพ้หรือปฏิกิริยาต่าง ๆ ต่อตับขึ้น ก็จะทำให้เกิดผลเสียหลายรูปแบบ แต่ส่วนใหญ่ภาวะที่เราคุ้นหูกันมากที่สุดก็คือ ภาวะ “ตับอักเสบ”

ตับอักเสบดูเหมือนจะเกิดขึ้นได้ง่าย แต่โดยส่วนใหญ่ คนทั่วไปมักเป็นโดยไม่รู้ตัว เนื่องจากเมื่อเป็นแล้วจะไม่ค่อยแสดงอาการ เพราะตับถือเป็นอวัยวะที่ใหญ่ระดับหนึ่ง มีน้ำหนักประมาณ 1 กิโลกว่า ๆ และเมื่อเกิดการอักเสบขึ้น หรือถูกทำลายไปบางส่วน มันก็ยังมีกระบวนการที่ทำให้ทำงานทดแทนกันได้ ทำให้คนส่วนใหญ่ที่เป็นมักมีอาการน้อย หรือไม่มีอาการเลย

อย่างไรก็ตาม หากตับมีการอักเสบและถูกทำลายมากเกินไป ก็จะแสดงอาการขึ้นมาอย่างชัดเจน เช่น อ่อนเพลีย ไม่ค่อยมีแรง เหนื่อยง่าย ปัสสาวะสีเหลืองเข้ม และทำให้ตาขาวมีสีเหลืองขึ้นตามไปด้วย นั่นคือสาเหตุที่เวลาคนทั่วไปมีอาการตัวเหลือง ตาเหลือง ก็มักจะสงสัยว่าเป็นโรคตับเป็นอย่างแรก

สำหรับผู้ที่เป็นโรคตับรุนแรงและชนิดเฉียบพลัน จะมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น เลือดไม่แข็งตัว หรือเลือดแข็งตัวผิดปกติ เลือดออกตามร่างกาย มีอาการสับสน ซึม จนถึงขั้นหมดสติ หรืออารมณ์แปรเปลี่ยนไป รวมถึงอาการขาบวม ท้องบวม และมีน้ำในท้อง และหากปล่อยไว้จนมีอาการรุนแรงมาก ๆ ผู้ป่วยบางคนอาจมีโอกาสเสียชีวิตภายในเวลา 1-2 สัปดาห์เลยทีเดียว

การรับประทานสมุนไพรส่งผลต่อตับอย่างไรบ้าง?

การรับประทานสมุนไพรจะทำให้เกิดภาวะตับอักเสบและมีค่าตับขึ้นหลังจากทานเข้าไปในระยะเวลาตั้งแต่ไม่กี่วันจนถึง 2 สัปดาห์ หรืออาจจะนานกว่านั้น ขึ้นอยู่กับสารที่ทานเข้าไปและภาวะร่างกายของแต่ละบุคคล หลังจากเกิดภาวะตับอักเสบขึ้น บางคนอาจจะแสดงอาการที่กล่าวมาข้างต้นประมาณ 1-2 สัปดาห์ หรือไม่แสดงอาการใด ๆ เลย จากนั้นค่าตับจะเริ่มลดลงและกลับมาดีขึ้นเรื่อย ๆ หลังจากเราหยุดทานยาไปเป็นรายสัปดาห์หรือรายเดือน

การกินยาฟ้าทะลายโจรจะทำให้ตับพังหรือไม่ ?

สำหรับประเทศไทย ฟ้าทะลายโจรถือว่าเป็นสารที่ไม่ได้อันตรายมากนัก ในทางกลับกัน มีหลายวิจัยที่ชี้ชัดว่า หากเรารับประทานฟ้าทะลายโจรในปริมาณที่เหมาะสมแล้วมันก็จะสามารถลดการอักเสบเพื่อป้องกันตับได้อีกด้วย แต่อย่างที่ทราบกันดีว่าฟ้าทะลายโจรไม่ได้มีสรรพคุณในการป้องกันโรคหรือเชื้อไวรัส เพราะฉะนั้นเราไม่ควรทานในปริมาณที่มากเกินไปหรือในระยะยาว เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาตับ แต่หากมีการอักเสบเกิดขึ้นแล้ว ตับก็มักจะดีขึ้นเองได้ภายในไม่กี่สัปดาห์หลังจากหยุดรับประทานสารที่เป็นตัวต้นเหตุเข้าไป

สิ่งที่น่ากังวลกว่าคือ สารที่เรารับประทานเข้าไปเป็นฟ้าทะลายโจรจริงหรือไม่?

ยาหรือสมุนไพรบางตัวมีการเพิ่มสารบางอย่างเข้าไปเพื่อแสดงให้เห็นถึงสรรพคุณที่เพิ่มขึ้น เช่น ยาฟ้าทะลายโจรที่ผสมบอระเพ็ด ซึ่งแท้จริงแล้ว มีหลายรายงานชี้ชัดว่าบอระเพ็ดนั้นเป็นตัวอันตราย ที่นอกจากจะไม่ช่วยแล้ว ยังอาจทำให้ตับวายและรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้อีกด้วย เพราะฉะนั้น วิธีการทานสมุนไพรที่ดีที่สุดก็คือ การทานในระยะเวลาสั้น ๆ และปริมานที่เหมาะสม ที่สำคัญคือ ต้องตรวจสอบให้มั่นใจว่าฟ้าทะลายโจรหรือสมุนไพรที่ทานเข้าไปนั้น ถูกสกัดออกมาอย่างเหมาะสมและไม่ปนเปื้อนสารอื่นจริง ๆ

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับตับอยู่ก่อนแล้ว ควรระมัดระวังในการเลือกทานสมุนไพรเป็นอย่างมาก เพราะหากทานสมุนไพรที่มีสารอื่นปนเปื้อนเข้าไป และมีฤทธิ์ทำลายตับ ก็จะส่งผลให้ตับทรุดตัวลงอย่างรวดเร็ว เพราะฉะนั้นก่อนทานอะไร ท่านควรจะปรึกษาแพทย์ที่ดูแลโรคท่านอยู่ เพื่อการรักษาที่เหมาะสม

วันที่ตรวจสอบข้อเท็จจริง: 12 สิงหาคม 2021

ตรวจสอบข้อเท็จจริง โดย: พีรพล อนุตรโสตถิ์ และ ณัฐวัฒน์ จิตรมั่น จากศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์ สำนักข่าวไทย อสมท

เรียบเรียงบทความโดย: ชณิดา ภิรมณ์ยินดี